Özgül Öğrenme Bozukluğu (ÖÖB), en az altı ay boyunca gerekli müdahaleler yapılmasına rağmen aşağıdaki belirtilerden en az birinin görülmesiyle ortaya çıkan; belirli öğrenme ve okul becerilerinde yaşanan güçlüklerdir:
- Sözcükleri yanlış, yavaş veya çok çaba harcayarak okuma
• Okuduğunu anlamada zorluk
• Harfleri doğru yazamama (heceleme sorunları)
• Yazılı anlatım güçlükleri
• Sayı algısı, dört işlem veya hesaplama güçlükleri
• Sayısal akıl yürütme zorlukları
ÖÖB’nin Temel Özellikleri
- Doğuştan gelir, ancak etkilediği akademik becerilere ihtiyaç duyulana kadar belirginleşmeyebilir.
• Zihinsel yetersizlik, duyusal yetersizlik (işitme/görme bozukluğu), nörolojik bozukluk, yetersiz öğretim veya dile hakim olmama gibi nedenlerden kaynaklanmaz.
• Dinleme, dikkat, bellek, akıl yürütme, görsel-işitsel bilgiyi algılama ve işleme gibi alanlarda zorluklarla ilişkilidir.
• Kesin nedenleri tam olarak bilinmemektedir.
• Tanı, çocuk ve ergen psikiyatri uzmanları tarafından konulur.
ÖÖB Türleri
- Disleksi → Okuma bozukluğu
• Disgrafi → Yazma bozukluğu
• Diskalkuli → Matematik öğrenme bozukluğu
Disleksi
Disleksi, nörobiyolojik kökenli bir özgül öğrenme bozukluğudur. Doğru ve/veya akıcı sözcük tanıma güçlüğü, zayıf harf tanıma, heceleme ve çözümleme becerileri ile karakterizedir. Bu durum akıcı okumayı ve okuduğunu anlamayı zorlaştırır, sınırlı sözcük dağarcığına neden olabilir.
Disleksi bazen dikkat eksikliği, dil bozukluğu ve hiperaktivite ile birlikte görülebilir. Harfleri tersten yazmak her zaman disleksi belirtisi değildir.
Disleksi Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar
- Okuma güçlüğü yaşayan herkes disleksili değildir.
• Disleksi nadir değil, sanılandan daha sık görülür.
• Sadece erkeklerde görülmez.
• Zeka seviyesiyle ilişkili değildir.
• Az okuma, tembellik veya ilgisizlik disleksiye neden olmaz.
• Harfleri ters görmek her disleksilide yoktur.
• “Disleksi dostu” fontlar tek başına sorunu çözmez.
• 9 yaşından sonra da çocuk okumayı öğrenebilir.
• Balık yağı, göz egzersizi, renkli lens gibi alternatif yöntemler disleksiyi tedavi etmez.
Disleksinin Erken Dönem Dil Belirtileri
- Konuşmanın gecikmesi
• Dil gelişiminin yavaş ilerlemesi
• Konuşma seslerini uzun süre hatalı üretme (“kapı” yerine “tapı” gibi)
• Yeni kelime öğrenmede zorlanma
• Sözcük bulma güçlüğü, doldurucu ifadeler kullanma (“ımm, şey”)
• Yönergeleri anlamada ve takip etmede güçlük
• Kısa, basit cümlelerle konuşma
• Sohbet ve anlatımda zorlanma
• Harfleri ve seslerini öğrenmede güçlük
• Kitaplara ilgi duymama
• Haftanın günleri, alfabe gibi sıralı bilgileri öğrenmede güçlük
• İnce motor becerilerde zayıflık (boyama, kesme, çizgi çalışmaları)
Okul Döneminde Disleksi Belirtileri
- Harf-ses ilişkisini öğrenmede ve sesleri birleştirmede zorluk
• Sözcük çözümlemede güçlük
• Yavaş ve akıcı olmayan okuma
• Okuduğunu anlamada ve yazmada zorluk
• Sınırlı sözcük dağarcığı
• Uzun ve karmaşık cümleleri anlamada güçlük
• Sözcük bulma, yeni kelime öğrenme, anlatımda zorluk
• Duyguları tanıma ve mecaz anlamları anlamada güçlük
Erken Müdahale Neden Önemli?
Disleksi tanısı genellikle ikinci sınıf ve sonrasında konulur. Ancak en etkili müdahale, sorunlar başlamadan önce — özellikle anaokulu ve birinci sınıfta — yapılmalıdır. Erken fark edilen ve desteklenen çocukların akademik ve sosyal başarıları artar.